قاعدگي طبيعي نيازمند سلامت و هماهنگي بين تخمدانها، هيپوفيز، هيپوتالاموس، سيستم اعصاب مركزي، رحم، مجاري تناسلي است.استرسهاي شديد روحي- فعاليتهاي فيزيكي شديد- بيماري سيستميك مانند نارسايي كليه و كبد– اختلالات قاعدگي ميشود.
بوعلي در كتاب قانون خود گفته است كه قاعدگي طبيعي يا طمث معتدل( قاعدگي طبيعي) مفيد براي حفظ عفت زن و عدم افراط در ميل جنسي ميباشد.
ورزش در زمان قاعدگي
اثرات ورزش روي زنان ورزشكار مستعد اختلالات قاعدگي از جمله تاخير و شروع فقدان اولي و ثانويه– افزايش فاصله دو سيكل قاعدگي در۳ تا ۵ درصد كل جمعيت اما در ۱۵ درصد تا۶۰ درصد زنان ورزشكار مشاهده ميشود كه از جمله علل آن وزن پايين بدن– از دست دادن ريع وزن – شروع سريع ورزشهاي سنگين– تغديه ناكافي در مقايسه با احتياج به انرژي و وجود استرسهاي فيزيكي و رواني است.
در صورت فقدان قاعدگي به صورت طولاني خطر كاهش تراكم استخواني و ايجاد پوكي استخوان زودرس وجود دارد. به نظر ميرسد ساير اختلالات قاعدگي خانمها در كاهش تراكم استخواني در دراز مدت مؤثر باشند. فقدان هورمون استروژن لااقل به صورت تئوريك سبب بالا رفتن چربيهاي خون و تصلب شريان ميشود پس درمان اختلالات قاعدگي اهميت به سزايي دارد براي خانمها بهتر است بعضي از ورزش كردنهايشان را محدود كنند اين توصيهها بخصوص در بارهي فعاليتهاي ورزشي استقامتي و يا رقابتهاي جدي قويتر هستند.
مطالعاتي در پيرامون اثرات ورزش انجام شده كه يكي مطالعات در سوئد در سال 1989به چاب رسيده است محققان با ۸۴ زن فوتباليست مصاحبه کردند و در مورد قاعدگي و آسيبها از آنان سؤال شد كه علائم پيش قاعدگي مانند تحريكپذيري و ناراحتي سينه دانستند بيشتر بود در مطالعات ديگر كه در ميشيگان كه در سال 1998به چاپ رسيد آسيبهاي وارده به رباط به۴۰زن مورد مطالعه قرار گرفت و به اين نتيجه رسيدند در ميان اين چرخه بيشتر اتفاق مي افتد.
مطالعات مروري كه در سال 1994روي اين مساله انجام شد كه در بيشتر خانمها قاعدگي تاثيرقابل توجهي روي عملكرد ورزشي آنان ندارند چراكه مدالهای مختلف و ركوردهاي جهاني در مراحل مختلف در چرخهي قاعدگي كسب شده است. به علاوه اغلب ورزش متوسط براي رفع علائم پيش قاعدگي توصيه ميشود.
انواع قاعدگي و تغذيهي مناسب آن دوران
ميتوان قاعدگي را به ۲ دسته تقسيم كرد. دستهي اول از سنين بلوغ شروع ميشود و دستهي دوم به علت بيماريهاي لگن مانند اندومتريوز ايجاد ميشود علت اين موضوع ترشح نوعي اسيدهاي چرب شبه هورموني كه باعث انقباض عضلات رحم ميشود. اندومتريوز بيماري است كه در آن سلولهاي رحم خارج از رحم رشد ميكنند اين سلولها معمولا تحت تاثير هورمونهاي زنان قرا ميگيرند با اين حالت به خاطر خون رساني بيشتر در اين ناحيه التهاب و ورم به وجود ميآيد كه براي كاهش اين انقباضات روغن هستهي انگور بسيار مفيد است.
در زمان قاعدگي بهتر است از مصرف حبوبات و مواد غذايي نفاخ پرهيز شود و كاهش مصرف سبزي و ميوههاي خام و...
تغييرات هورموني در اين زمان بخصوص در روزهاي قبل از شروع خون ريزي ايجاد ميشود. كه منجر به كاهش حركات روده و در نتيجه نفخ و دل پيچه و دردهاي شكمي شود. از طرفي خون ريزي كه منجر به از دست رفتن آهن خون و در نتيجه كم خوني ميشود دليل واضحي براي توصيه به مصرف مواد غذايي آهندار چون گوشت و تخم مرغ و شير و مصرف۲ تا ۳ ليوان ماست در روز و حدود ۵ استكان چاي كم رنگ در روز در زمان پريود ضرري ندارد.
مواد پر انرژي و مقوي مثل (كاچي )كه حاوي نشاسه و چربي فراوان است كه در تحقيقات اخير نشان داده است علايمي چون تحريك پذيري و يا افسردگي كه در برخي افراد قبل از شروع عادات ماهيانه رخ ميدهد با مصرف مواد مقوي قندي و نشاستهاي مثل كاچي بهبود مييابد.
غذاهاي حاوي آهن گوشت –تخم مرغ –جگر – سبزيهاي داراي برگ سبز تيره مثل اسفناج تازه جعفري و حبوبات – انواع برگه مثل برگهي آلو- توت خشك –انجير خشك – كشمش –
مواد غذايي حاوي۶B در نانها – بيسكويتهاي سبوسدار – جوانهي گندم – ماهي – موز – آب پرتقال –سبزيجات مثل هويج –گل كلم – گوجه فرنگي و در مغزها وجود دارد.
درد قاعدگي و راه چاره براي تسكين درد ناشي از آن
درد قاعدگي عبارت است از بروز درد شديدي هنگام عادات ماهيانه كه مانند دل پيچه است و اغلب در سطح زير وسط شكم ايجاد ميشود البته ناحيهي شيوع درد در هر خانمي متفاوت است. اين دردها حتي تا زير كليهها را فرا ميگيرد و ممكن است از يك تا دو روز قبل از قاعدگي شروع شود و تا 4 روز طول بكشد. البته دردها نظم خاصي ندارند و شدت و محل آن در افراد متفاوت است اين دردها از نوع كوفتگي هستند گاهي اوقات آن قدر درد شديد ميشوند كه فرد مجبور است دست از فعاليت بكشد دردهاي قاعدگي همراه با فعاليتهاي متفاوت هستند مانند تهوع – سردرد – خستگي –كسالت – اسهال -استفراغ و... در واقع وجود اين دردها قاعدگي براي برخي خانمها تبديل به يك فاجعه ماهانه شود. طبق گفتهي مكبري نژاد دردهاي قاعدگي براي به دو نوع اوليه و ثانويه تقسيم ميشود دردهاي اوليه كه معمولي و رايج هستند كه خيلي شديد نيستند و قابل تحمل و كنترلاند.
اما دردهاي ثانويه بسيار شديدند و معمولا با هيچ مسكني تسكين پيدا نميشود و خطرناكند و نياز به معاينهي پزشك دارد.
استاديار دانشگاه طب سنتي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي به دليل از دست رفتن خون چون خون طبعي گرم دارد و از دست دادن آن باعث سردي بدن ميشود پس بايد تدابيري براي اين سردي شود مخصوصا دختران زماني كه ناشتا هستند آب نخورند و بايد از مصرف غذاهايي كه طبع سرد دارند جلوگيري شود. مانند ترشي- سبزيجات- سالاد- سركه –خيار – گوجه فرنگي پرهيز شود و يا مصرف آنها را به حداقل برساند و در مقابل از موادي تغذيه شود كه در عين گرم و مفيد بودن به راحتي در دسترس است .حلوا – زنجبيل دم كرده –چاي بابونه – چراكه اثرات كاهش درد قاعدگي را نشان داده است.
جيمزان ديلارد – نويسندهي مقالهي( چاره دردهاي مزمن) برخي از قرصهاي مسكن ميتوانند بروز درد را حذف كنند. به گزارش پريونشن ديلارد هم چنين اظهار داشت براي كاهش درد جايگزينهاي مناسب و طبيعي در آشپزخانهي هرخانهاي پيدا ميشود كه براي كاهش درد جايگزين مناسبتري هستند و از طريق مبارزه با التهاب و مسدود ساختن سيگنالهاي درد و حتي بر درمان بيماريهاي نهفته قادرند.
نكته: البته براي كاهش و سكين دردهاي پيش قاعدگي بايد چنين مسكنهاي گياهي را يكي دو روز زودتر شروع به مصرف بفرماييد تا وظايف اثرات كاهندهي درد را به خوبي انجام دهند.۱-گيلاس: تركيب موجود در گيلاس با نام انتوسيانين از بين برندهي التهاب و كاهندهي دردند جايگزين اسپرين و ناپروكسن عمل ميكند و صبحانه ميل شود. يك كاسه از گيلاس ۲۵% التهاب را از بين ميبرد.
۲-زنجبيل: تسكين دهندهي درد دل –رفع دريا زدگي و حالت تهوع
۳- فلفل قرمز: حاوي كاپسايسين است كه باعث تحريك كردن پايانهها اعصاب و كاهندهي انتقال دهندهي سيگنال درد. نوع مسكن درد است.
٤- گوشت ماهي
۵-چوبه
۶- ماست اما به اندازهي كافي براي درد قاعدگي موثر است.
٧- قهوه
۸- نعناع : براي گرفتگي ماهيچهها –تسكين دل درد ناشي از سندرم روده تحريكپذير
٩- سوياي سبز: در مطالعهي دانشگاههاي اكلاهما انجام شده است كه پروتئين سويا خاصيت مسكني بيشتري دارد.
۱۰- آب ميوه قره قاط: زخم گوارشي ميكروبي موسوم به هليكو باكتر پيلوري هستند كه به بافتهاي حفاظت كننده جدارهي لولهي گوارشي مثل رودهي كوچك يا معده حمله ميكنند و بايد حتما بدون افزودن شكر مصرف شود چون در غير اين صورت شربت التهاب آور است.
نكات بهداشتي دردوران قاعدگي
١- لباس زير مناسب؛ از لباسهاي نخي استفاده كنيد و آن را زود به زود عوض كنيد، لباسهاي زير را بايد جدا از ساير لباسها بشوييد و در آفتاب خشك كنيد. هيچگاه از لباس زير ديگران استفاده نكنيد.
۲-انجام فعاليتهاي ورزشي سبك و عادي در اين دوره مانند نرمش و پياده روي در اين دوره نه تنها اشكالي ندارد بلكه مفيد و به ارامش عضلات و كاهش انقباضات رحم و درد پيش قاعدگي كمك فراواني ميكند بايد بدانيد كه بدترين كار در زمان قاعدگي دراز كشيدن روي تخت خواب و بيحركت ماندن است.
۳- حمام كردن – حمام كردن در دوران قاعدگي نه تنها ضرر ندارد بلكه لازم است البته بايد از نشستن كف حمام خود داري كرده و تا حد امکان به شكل ايستاده و با مدت زمان كوتاه استحمام را تمام كنيد چرا كه در اين زمان رطوبت موجود در حمام براي بدن ميتواند كيستهاي عفوني ايجاد كرده و التهاب رحم را بيشتر و در نتيجه درد قاعدگي را افزايش دهد و همچنين لازم است از رفتن به استخر يا دريا اجتناب كنيد.
٤-از نوار بهداشتي استفاده كنيد اما باشرط عوض كردن زود به زود.
اهميت اين موضوع بخصوص زماني كه خون ريزي بيشتر است روشن ميشود كه علاوه بر بهداشت بدن، بهداشت ظاهر نيز رعايت ميشود. اگر به نوار بهداشتي دسترسي نداشتيد از پارچههاي نخي استفاده كنيد اما پارچهها را با آب سرد و صابون بشوييد و در آفتاب خشك كنيد و در حد امكان آن پارچهها را اتو كنيد. هيچ وقت از پنبه و دستمال كاغذي استفاده نكنيد و اگر مجبور شديد حتما روي آنها گاز استريل قرار دهيد زيرا ممكن است قطعات خورد شدهي دستمال و پنبه جذب شده و موجبات عفونت را فراهم كند.
۵- استفاده از مسكن – وجود درد در روزهاي اول قاعدگي مسئلهاي طبيعي است علت اين امر ازاد شدن موادي در جدارهي داخلي رحم است در صورت تتشديد درد ميتوانيد با تجويز پزشك از دارويهاي مسكن استفاده كنيد البته بهتر است ٧۲ - ۴۸ پيش ازشروع قاعدگي از اين داروها استفاده شود، در ضمن بهتر است پيش از شروع قاعدگي از چاي بابونه و دم كردهي زنجبيل و روغن هستهي انگور استفاده شود چرا كه ثابت شده دراين مورد اثري قوي بر كاهش درد قاعدگي دارند. و عوارض مسكنهاي شيميايي را هم ندارند و باز هم ميتوان از حوله يا پارچهي گرم براي تسكين درد استفاده كرد و انقباضات رحم را كم و باعث شل شدن عضلات شد.
استراحت كافي و رژيم غذايي مناسب و اجتناب از مصرف زياد شكر – قهوه – چاي نيز ميتواند در تسكين درد موثر باشد.
۶- بهداشت ناحيهي تناسلي: به علت نزديك بودن مقعد به فرج و نيز مجراي خروج ادرار دستگاه تناسلي مكان انتقال انواع ميكروبها به دستگاه تناسلي وجود دارد. بنابراين براي پيشگيري از وقوع عفونت به هنگام بايد ابتدا فرج يا قسمت جلوي دستگاه خارجي تناسلي و سپس مقعد شسته شود و پس از هر بار شستن حتما بايد اندامهاي شسته را خوب خشك كرده تا مانع جذب رطوبت شود و تا حد ممكن از آب سرد استفاده نكنيد زيرا سبب به وجود آمدن انقباض و درد زير شكم ميشود. هيچ وقت با دست كثيف آلوده طهارت نكنيد چرا كه در زمان قاعدگي احتمال بيماريهاي خطرناك براي رحم و ديگر اندامهاي در ارتباط با رحم وجود دارد و در اين دوره بيشتر مستعد عفونت ميشوند. پس بايد به هوش باشيم كه منشاء تمام بيماريهاي خطرناك زنان از يك لحظه غفلت با رعايت نكردن بهداشت در اين دوره شروع خواهد شد و استارت تومورهاي بد خيم با يك عفونت ساده كه به چشم هم نيامده زده خواهد شد.
نظرات